Η έκθεση με τίτλο «Κόκκα, η ιστορία του σταθμού ανθράκευσης στην Κέα» παρουσίασε για πρώτη φορά υλικό για την ιστορία του σημαντικού αυτού σταθμού ανθράκευσης που λειτουργούσε στην περιοχή Κόκκα της Κέας από το 1898 έως το 1958, από το οποίο σήμερα έχουν απομείνει μόνο μερικά ερείπια. Η ιστορία του σταθμού στην Κέα αποτελεί σημαντική ψηφίδα στην ιστορία του εμπορίου γαιάνθρακα, της ναυτιλίας και της εργασίας του A’ μισού του 20ού αιώνα.
Αποτελεί κοινό τόπο στις μέρες μας η αδιαφορία απέναντι στα ίχνη του παρελθόντος, ιδιαίτερα απέναντι σε αυτά της βιομηχανικής αρχαιολογίας, αδιαφορία που πολλές φορές ευθύνεται για την καταστροφή τους. Στόχος της έκθεσης είναι η διατήρηση της ιστορικής μνήμης του τοπίου καθώς και η γνώση-σύνδεση των κατοίκων και των επισκεπτών του νησιού με την βιομηχανική κληρονομιά της Κέας.
Συντελεστές
Ιδέα, οργάνωση, συντονισμός:
Σωτηρία Αντωνοπούλου, Πολιτιστική διαχείριση, Κέως Πολιτισμός ΑΜΚΕ.
Επιστημονική επιμέλεια κειμένων:
Βάσω Θεοδώρου, Ιστορικός, καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
Γραφιστική επιμέλεια:
Ηλιάνα Αλεξάνδρου.
Μουσειολογική αποτύπωση:
Άρης Ευθυμιάδης, αρχιτέκτονας, ETH Zurich.
Αποτύπωση κτιριακών εγκαταστάσεων και υποδομών:
Άννα Πράσινου, Ζωή Χουντάλα, Αρχιτέκτονες, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
Αρχειακό υλικό αντλήθηκε από το βιβλίο:
Βάσω Θεοδώρου, "Κέα, ανθράκευση στην Κόκκα. Το αρχείο της Ανώνυμης Ναυτικής και Εμπορικής Εταιρείας «Μιχαλινός». Ιστορία και λειτουργία 1921-1948", εκδόσεις Βουρκαριανή 2023
Οι αφηγήσεις προέρχονται από το βιβλίο του Γ. Σπέη «Η Κόκκα, Μια ανθρακαποθήκη ανεφοδιασμού ατμοπλοίων στην Κέα (1898-1940)», Σύλλογος φίλων της Κέας, 2014.
Πληροφορίες έδωσαν: Ειρήνη Αλγιανάκη, Κώστας Βρεττός, Σταμάτης Βρεττός, Νίκος και Γιάννης Ευαγγέλου, Γιάννης Ευγενικός, Γιάννης και Μαρία Μουζάκη, Σπύρος Μπίθαρης, Γιάννης Πορίχης, Νίκος Σέρβος.
Το εκθεσιακό υλικό αποτελείται από ιστορικά έγγραφα του αρχείου της εταιρείας, από φωτογραφικό υλικό και συνοδευτικά κείμενα και από ένα σπάνιο ηχητικό ντοκουμέντο με αφηγήσεις των Τζιωτών που εργάστηκαν στις αποθήκες της Κόκκας, ενώ χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες.
Η πρώτη περιγράφει το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ιδρύθηκε ο σταθμός ανθράκευσης στην περιοχή Κόκκα και αναλύει τους λόγους επιλογής της Κέας για την ίδρυσή του. Η δεύτερη παρουσιάζει το χρονολόγιο της εξέλιξης της επιχείρησης από το 1898 που ιδρύθηκε μέχρι το οριστικό κλείσιμό της το 1958, σκιαγραφώντας τον τρόπο λειτουργίας της.
Η τρίτη ενότητα αποτυπώνει τις κτιριακές εγκαταστάσεις του σταθμού και τις υποδομές του, ενώ η τέταρτη είναι αφιερωμένη στην ζωή των ανθρώπων που εργάστηκαν στις αποθήκες της Κόκκας, εξιστορώντας τις συνθήκες εργασίας τους μέσα από τις αφηγήσεις των ίδιων των Τζιωτών.
Μέσα από το υλικό μπορούμε να οραματιστούμε πώς μια διεθνοποιημένη οικονομική δραστηριότητα ένωνε ανόμοιους κόσμους: των ανθρακωρύχων που εργάζονταν στις στοές των ορυχείων της Κάρδιφ με εκείνον των αγροτών του νησιού που εργάζονταν στις φορτώσεις
τις εκφορτώσεις στην Κόκκα ή τον κόσμο των υπαλλήλων, που εργάζονταν στα ναυτιλιακά γραφεία του Λονδίνου και του Ρότερνταμ και έκλειναν τις συμφωνίες αγοραπωλησίας, με τον κόσμο των υπαλλήλων στα γραφεία της εταιρείας, στον Πειραιά και την Κέα.
Για όποιον επισκέπεται σήμερα την περιοχή, με ό,τι έχει απομείνει από τις εγκαταστάσεις του σταθμού, είναι δύσκολο να φανταστεί τη ζωηρή κίνηση στον εργατικό οικισμό της Κόκκας και να κατανοήσει τον ρόλο που έπαιζε το λιμάνι του Αγίου Νικολάου στο σταυροδρόμι των θαλάσσιων δρόμων της Ανατολικής Μεσογείου και στα διεθνή εμπορικά και ναυτιλιακά δίκτυα.
Το αρχείο της Ανώνυμης Ναυτικής και Εμπορικής Εταιρείας Μιχαλινός
Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, το αρχείο της Εταιρείας Μιχαλινός βρέθηκε διαλυμένο και εν μέρει κατεστραμμένο στο κτίριο αυτό, που λειτουργούσε προπολεμικά ως γραφείο και οικία του διευθυντή της εταιρείας.
Καθώς οι εγκαταστάσεις της εταιρείας στην Κόκκα είχαν μείνει αφύλακτες από το 1958, το αρχείο είχε υποστεί σοβαρές φθορές: ένα τμήμα του καταστράφηκε σταδιακά εξαιτίας των συνθηκών φύλαξης· της εγκατάλειψης, της βροχής και του αέρα, κυρίως όμως εξαιτίας της υγρασίας και των οξέων που είχαν διαβρώσει τα έγγραφα.
Το αρχείο μεταφέρθηκε σε ασφαλές μέρος από τον συλλέκτη της Τζιας Νίκο Δαλαρέτο, ο οποίος φρόντισε για τη συντήρηση, ταξινόμηση και ψηφιοποίησή του. Η ταξινόμηση και η καταλογογράφηση του αρχείου έγινε από τη Βάσω Θεοδώρου, το διάστημα 2013-2016.